با رشد جمعیت و افزایش نیاز به منابع غذایی پروتئینی، صنعت دام و طیور به عنوان یکی از پایه‌های اصلی تأمین غذا در ایران اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است. از سوی دیگر، جهت تأمین نیازهای بازار داخلی و ارتقای سطح بهداشت و کیفیت محصولات، واردات دام و طیور و صنایع وابسته (مانند خوراک دام، تجهیزات دامداری، واکسن‌ها و داروهای دامپزشکی) به عنوان عاملی کلیدی در زنجیره تأمین حوزه کشاورزی مطرح شده است.
International Trade Administration تأکید می‌کند که استانداردها و نوآوری‌های جهانی در این حوزه می‌تواند به رشد صنعت غذایی کمک کند
روندهای جهانی و تأثیر بر بازار ایران
در سطح بین‌المللی، واردات و تجارت محصولات دام و طیور با رشد قابل توجهی همراه بوده است. تولیدکنندگان کشورهای پیشرفته به منظور تأمین بازارهای جهانی، بر به‌کارگیری فناوری‌های نوین در فرآیندهای پرورش و فرآوری تأکید دارند. این روند باعث شده تا کشورهایی مانند آمریکا و کشورهای اروپایی به منبع اصلی واردات محصولات دامی برای بسیاری از بازارها تبدیل شوند. سازمان ملل متحد از طریق سازمان خواربار و کشاورزی (FAO) گزارشاتی منتشر کرده که نشان‌دهنده افزایش تقاضا در مقیاس جهانی است.
FAO درج کرده است که تغییرات اقلیمی و رشد جمعیت از عواملی هستند که بر الگوهای تولید و واردات محصولات دام تأثیر می‌گذارند.
چالش‌های واردات دام و طیور به ایران
۱. مقررات گمرکی و تحریم‌های بین‌المللی
یکی از مهم‌ترین موانع واردات، مقررات گمرکی پیچیده و تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی می‌باشد. پیاده‌سازی قوانین سختگیرانه و تحریم‌های مرتبط، زمان‌بری و هزینه‌های اضافی را در روند واردات به همراه داشته و می‌تواند فرصت‌های تجاری را محدود کند.
U.S. Department of Commerce در این زمینه تأکید کرده است که تطبیق با استانداردهای بین‌المللی و قوانین تجارت، از شرایط ضروری در این حوزه است.
۲. نوسانات ارزی و مسائل مالی
بازار ارز ایران به دلیل نوسانات شدید، تأثیر مستقیمی بر قیمت‌گذاری و هزینه‌های واردات دارد. تغییرات سریع نرخ ارز موجب می‌شود که برنامه‌ریزی مالی برای واردکنندگان یک چالش جدی به حساب آید و نیاز به اتخاذ استراتژی‌های مدیریت ریسک مالی احساس گردد.
۳. تضمین کیفیت و استانداردهای فنی
از آنجایی که محصولات وارداتی در حوزه دام و طیور نقش حیاتی در سلامت انسان و حیوان دارند، اطمینان از کیفیت و اصالت کالاها امری بسیار مهم محسوب می‌شود. رعایت استانداردهای بین‌المللی (مانند استانداردهای ISO، FDA و CE) و اخذ گواهینامه‌های معتبر، می‌تواند اعتماد مصرف‌کنندگان و نهادهای نظارتی را جلب کند.
ISO مبنی بر اهمیت کیفیت و استانداردها در بازار جهانی تأکید دارد.
۴. مسائل لجستیکی و حمل‌ونقل
حمل‌ونقل محصولات دامی و طیور، به ویژه در شرایط حساس دما و محیط، از چالش‌های مهم در واردات است. نگهداری صحیح، انبارداری مناسب و زمان‌بندی دقیق برای حفظ کیفیت محصولات وارداتی لازم است. استفاده از فناوری‌های نوین در زنجیره تأمین می‌تواند مشکلات لجستیکی را کاهش داده و موجب بهبود کارایی شود.
فرصت‌ها و راهکارهای ورود به بازار
۱. بهبود همکاری‌های بین‌المللی
ایجاد شراکت‌های بلندمدت با تولیدکنندگان و صادرکنندگان معتبر بین‌المللی از جمله سیاست‌های کلیدی برای موفقیت در بازار واردات دام و طیور است. این همکاری‌ها می‌تواند از طریق شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی، عقد قراردادهای همکاری و تبادل تجربیات فنی تحقق یابد.
۲. سرمایه‌گذاری در فناوری و دیجیتال‌سازی
بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال در زمینه مدیریت زنجیره تأمین، انبارداری و حمل‌ونقل به کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت فرایند واردات کمک زیادی می‌کند. استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت لجستیک، پایش بلادرنگ موجودی و به‌کارگیری تکنولوژی‌های نوین می‌تواند عملکرد سیستم را بهبود بخشد.
Deloitte در گزارش‌های خود به اهمیت تحول دیجیتال و نوآوری‌های فناورانه در زنجیره تأمین اشاره کرده است.
۳. تنوع‌بخشی به منابع تامین
ایجاد شبکه تامین چندگانه و کاهش وابستگی به یک یا چند کشور تأمین‌کننده می‌تواند ریسک‌های ناشی از تحریم‌ها، نوسانات ارزی و مشکلات لجستیکی را کاهش دهد. این استراتژی به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا در شرایط بحرانی نیز از تأمین محصولات خود مطمئن باشند.
۴. توجه به ارزش افزوده و نوآوری
افزایش فعالیت‌های تحقیق و توسعه (R&D) در حوزه فرآوری و بهبود محصولات دامی، می‌تواند علاوه بر افزایش کیفیت، ارزش افزوده بیشتری به بازار واردات بافزاید. نوآوری در بسته‌بندی، نگهداری و عرضه محصولات می‌تواند به جذب بازارهای جدید و ارتقای سهم بازار کمک کند.
تأثیرات اقتصادی و فرصت‌های رشد
واردات دام، طیور و صنایع وابسته نقش مهمی در تأمین نیازهای غذایی و بهداشتی کشور ایفا می‌کند. این فعالیت باعث ارتقای سطح کیفیت محصولات داخلی، افزایش رقابت و در نهایت بهبود شاخص‌های اقتصادی در حوزه کشاورزی و دامپروری می‌شود. از طرفی، همکاری‌های بین‌المللی و جذب فناوری‌های نوین می‌تواند زمینه‌ساز رشد پایدار و توسعه صنایع وابسته از جمله تولید خوراک دام، تجهیزات دامداری و داروهای دامپزشکی باشد.
World Bank در تحلیل‌های اقتصادی خود بر اهمیت تنوع‌بخشی به زنجیره تأمین و نوآوری در صنایع غذایی و کشاورزی تأکید کرده است.
نتیجه‌گیری
با توجه به افزایش نیاز به محصولات دامی و طیری در ایران و چالش‌های موجود در مسیر واردات، تدوین استراتژی‌های هوشمندانه و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین امری حیاتی است. ایجاد همکاری‌های بین‌المللی، تنوع‌بخشی به منابع تامین و رعایت استانداردهای جهانی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به بهبود عملکرد بازار واردات کمک کرده و زمینه رشد و توسعه صنایع وابسته را فراهم آورد. این رویکردها نه تنها موجب افزایش کیفیت محصولات وارداتی شده، بلکه به تقویت شاخص‌های اقتصادی و پایداری در اقتصاد کشور منجر می‌شود.
امیدوارم خواندن این مقاله به اطلاعات شما افزوده باشد با تشکز
زهرا ایجایی
منابع
International Trade Administration, 2023:
https://www.trade.gov/
FAO (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد), 2023:
http://www.fao.org/
U.S. Department of Commerce, 2023:
https://www.commerce.gov/
Deloitte, 2023:
https://www2.deloitte.com/
World Bank, 2023:
https://www.worldbank.org/
